Welcome?
Met dit beeld en kernwoord willen we de dubbele betekenis van het woord ‘welkom’ aantonen. Welkom is een woord dat in eerste instantie zeker positief overkomt: wees welkom in ons land! Het vraagteken achter ‘welcome’ als kernwoord stelt deze positieve connotatie in vraag (de foto toont hoe het water dit woord ook weer zal wegspoelen). Mensen kunnen ontvangen worden, maar ook op elk moment terug weggestuurd worden waarbij dit niet altijd hartelijk en open is. In de tekst wordt verwezen naar de minder warme verwelkomingen die migranten zonder vluchtelingenstatus verkrijgen. Verder wordt er ingegaan op het feit dat landen zich willen profileren als gastvrij, maar in realiteit vluchtelingen niet altijd geaccepteerd worden als echte burgers waardoor ‘gastvrijheid’ maar een schijn blijft. |
AuteurDe auteur van dit wetenschappelijk essay is Dr. Jonathan Darling, een Britse professor en geograaf aan Durham University. Zijn onderzoeksinteresse situeert zich binnen het thema van asiel en migratie waarbij hij vanuit een geografisch standpunt wil gaan kijken welke invloed ruimtelijke vormgeving hierop kan hebben. Zijn onderzoeken zijn georiënteerd rond vier domeinen: 1) de verstedelijking van asiel, toevluchtsoorden en activistisch burgerschap, 2) morele stedenbouw, 3) verantwoordelijkheid en zorgruimtes en 4) ruimtes van politiek, postpolitiek en depolitisering. Hij heeft al een reeks publicaties, in zowel tijdschriften als boeken, op zijn naam. Verder heeft hij ook twee projecten opgezet. In ‘Producing urban asylum’ (2012-2015) onderzocht hij de politiek van stedelijk asiel in het hedendaagse Groot-Britannië. ‘#Refugeeswelcome in parks: wellbeing and inclusion in public open space’ (2017-2018) had als doel mensen echt bewust te maken van het potentieel van tijd doorbrengen in een stedelijke publieke ruimte en de mentale gezondheid en sociale connecties van vluchtelingen hierdoor te verbeteren. Zijn essay ‘From Hospitality to Presence’, geschreven in 2014, komt dan ook duidelijk voort uit zijn belangstelling voor het domein betreffende de verstedelijking van asiel. Hij gebruikt de stad als geografische entiteit om relaties tussen de actoren te begrijpen. Hierbij ligt zijn focus op het verwelkomen van migranten en asielzoekers waarbij hij kritiek geeft op ‘gastvrijheid’. Daarnaast beschrijft hij de machtsverhoudingen die hierbij ontstaan. Hij stelt voor om migratie op een andere manier te bekijken. Zijn interesse in burgerschap schemert door in dit essay, aangezien hij spreekt over het verlenen of verkrijgen van burgerschap. |
Probleemstelling in relatie tot de kwesties
De huidige samenleving wordt meer en meer gekenmerkt door superdiversiteit. Door een toename aan migratie worden veel steden alsmaar kleurrijker en diverser in hun nationaliteiten. Nationaliteiten die eerder als de ‘meerderheid’ aanzien werden, worden in bepaalde steden in hoeveelheid al voorbij gestoken door minderheidsgroepen. Dit essay gaat dieper in op de integratie van migranten en vluchtelingen. Het centrale probleem doorheen het essay van Darling is het concept van ‘gastvrijheid’. Migranten, asielzoekers en vluchtelingen worden welkom geheten en ontvangen in de steden, hoewel dit principe altijd gepaard gaat met een bepaalde macht. Gastvrijheid heeft naast de positieve dus ook een negatieve connotatie waarbij het ook te maken heeft met politiek en machtsrelaties. Gastvrij zijn en iemand welkom heten, impliceert dat het gastland of de gaststad de ruimte opeist waarin ze de gast welkom heet en dat zij bepalen wie er welkom is en dus ook wie niet welkom is. Het gastland of de gaststad heeft de beslissingsmacht over wie al dan niet burger wordt.
Vele landen en steden profileren zich dus als een gastvrij land waar migranten welkom zijn. Immers, de manier waarop ze deze gastvrijheid vertalen naar hun beleid, heeft als gevolg dat een bepaalde groep uitgesloten wordt. Volgens Jonathan Darling moeten we dus op een alternatieve manier kijken naar migratie, sociale gelijkheid en burgerschap. We moeten verder denken dan enkel gastvrij zijn.
Vele landen en steden profileren zich dus als een gastvrij land waar migranten welkom zijn. Immers, de manier waarop ze deze gastvrijheid vertalen naar hun beleid, heeft als gevolg dat een bepaalde groep uitgesloten wordt. Volgens Jonathan Darling moeten we dus op een alternatieve manier kijken naar migratie, sociale gelijkheid en burgerschap. We moeten verder denken dan enkel gastvrij zijn.
Antwoorden op probleemstellingDarling (2014) haalt in dit essay drie alternatieven voor gastvrijheid aan, namelijk ‘informeel burgerschap’, ‘opstandig burgerschap’ en ‘recht op de stad’. In deze invullingen wordt een bepaald perspectief op gastvrijheid ingenomen waarbij de aanwezigheid van (illegale) migranten een invloed heeft op het leven in de stad doordat deze migranten participeren en mee vormgeven aan de stad.
Een eerste alternatief is het informeel burgerschap, wat gekenmerkt wordt door anonimiteit. Hierbij voorzien steden beperkte rechten voor migranten of asielzoekers zonder dat zij een formele status verkrijgen. Daardoor nemen deze individuen een positie in als ‘gast’ aan wie op elk moment gastvrijheid verleend of geweigerd kan worden. Een concreet voorbeeld hiervan is het ‘don’t ask, don’t tell principe’ dat we zien terugkomen in bepaalde steden in de Verenigde Staten en Canada. Deze steden werken op stedelijk niveau niet samen met migranten, je zou kunnen zeggen dat ze de aanwezigheid van deze migranten negeren. Ten tweede kunnen migranten ook in actie komen en politieke zichtbaarheid afdwingen, ondanks dat ze niet de formele status van burger dragen. Hierdoor kan de stad een plaats van conflict worden. In Montreal (Canada) bijvoorbeeld hebben Algerijnse migranten gedemonstreerd aan het kantoor van immigratieambtenaren tegen een opgelegde deportatie om de betrokken vluchtmaatschappijen onder druk te zetten. Hiermee wordt hun verplichte deportatie in het publieke domein geplaatst en in vraag gesteld. |
Een laatste alternatief, het recht op de stad, is een visie waarbij het burgerschap van de stad gezien wordt als een sociaal feit, in plaats van een legale status die verworven dient te worden. Dit geeft een bepaald gewicht aan de aanwezigheid van de migranten. De stad wordt beschouwd als een samenwerkingsverband in plaats van een plaats waar je verwelkomt of uitgesloten wordt. Meer specifiek betekent dit dat iedereen die aanwezig is in de stad ook effectief mee beslissingsrecht moet hebben over de toekomst van de stad. San Francisco (Verenigde Staten) voorziet stadsdiensten voor alle residenten, inclusief personen die (nog) geen legale status of positie verworven hebben binnen de stad. Ook hier spreekt de stad bewust alle residenten aan en niet enkel inwoners om het onderscheid tussen legale of illegale status achterwege te laten. Darling (2014) plaatst vraagtekens bij de taal van gastvrijheid, praktijken en gevolgen die hieruit verder komen. Migranten en vluchtelingen zijn zelf op zoek naar het ontwikkelen van hun burgerschap in de stad en ze trachten hierbij dus ook de grenzen van de gastvrijheid zichtbaar te maken. Darling haalt een alternatief aan, een visie van kosmopolitisme en presence of aanwezig zijn in de brede betekenis van het woord. Deze visie hanteert een vorm van solidariteit waarbij er grondrechten worden toegekend aan de migranten, maar waar informele praktijken nog steeds mogelijk zijn. Ook het actief behartigen van de belangen van migranten wordt door deze visie toegejuicht. Steden hebben dus de verantwoordelijkheid om migranten te betrekken bij het publieke debat en ze spelen een cruciale rol in het kritisch reflecteren van nationaal beleid rond migrantenrechten. |
Centrale concepten
Concept 1 |
Een eerste concept dat centraal staat binnen dit artikel is ‘gastvrijheid’. Tegenwoordig is deze term heel aanwezig in het debat over migratie. Darling maakt dit duidelijk door de fricties ervan aan te duiden. Gastvrijheid gaat volgens hem altijd gepaard met een bepaalde relationele machtsverhouding, het gaat over ‘te gast zijn’. Op die manier worden asielzoekers en migranten gepositioneerd als onderworpen groep. Darling stelt dit kritisch in vraag door te kijken naar manieren waarop migranten verwelkomd worden. Dit roept een essentiële vraag op: “Ben je wel vrij als je een gast bent?” Er wordt een onderscheid gemaakt tussen voorwaardelijke en onvoorwaardelijke gastvrijheid. Voorwaardelijk betekent dat er een reeks van voorwaarden en verwachtingen zijn, die bepalen of iemand al dan niet welkom is. De taal beheersen en beschikken over officiële documenten zijn hier voorbeelden van. Naast deze voorwaardelijkheid, is er ook sprake van een onvoorwaardelijke gastvrijheid. Dit houdt in dat alle mensen welkom zijn zonder te moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden of verwachtingen. De personen hoeven niet over status, documenten etc. te beschikken om welkom geheten te worden in de stad. Dit slaat dan ook op het informele burgerschap waarnaar verwezen wordt in de antwoorden op de probleemstelling. Een nuancering hierbij is dat ook in deze onvoorwaardelijke gastvrijheid nog steeds een vorm van macht aanwezig is, waarbij de gastheer de macht heeft over het toelaten en afwijzen van bepaalde gasten. Darling omschrijft dit als de exclusiviteit van gastvrijheid. Hij gebruikt de woorden van Jacques Derrida om aan te geven dat onvoorwaardelijke gastvrijheid, zonder die criteria of condities, onmogelijk is, maar wel net het idee van gastvrijheid uitdaagt en in vraag stelt.
|
Een tweede
centraal concept binnen dit artikel is ‘presence’ of letterlijk
‘aanwezigheid’. Het is één van de belangrijkste termen die door de auteur wordt
voorgesteld als een antwoord op de probleemstelling die in dit artikel naar
voren wordt gehaald. Dit concept houdt in dat alle individuen die aanwezig
zijn, en dus ook migranten, een politieke stem krijgen. Alle aanwezigen binnen
de stad krijgen de kans om gehoord te worden ongeacht hun positie, status,
nationaliteit etc. Dit houdt dus in dat ook burgers zonder documenten het recht
toegewezen krijgen om gehoord te worden, net zoals alle andere burgers in de
stad. Niemand wordt als illegaal gezien en iedereen in de stad wordt als
zichtbaar geacht. Het is net die aanwezigheid van individuen die de stad en
haar condities beïnvloedt en mogelijk maakt. De stad wordt in deze omschrijving
gezien als een gezamenlijke productie van iedereen die erin aanwezig is op een
bepaald moment, niet als iets waarin je welkom bent of buitengesloten wordt.
Aanwezigheid wordt in het wetenschappelijke essay van Darling verbonden met de
kwesties van sociale rechtvaardigheid en gelijkheid. Hij stelt voor om van het
principe van ‘gastvrijheid’ naar het principe van ‘presence’ te gaan en
deze term te gebruiken in het politiek debat over migratie.
|
Concept 2 |
Concept 3 |
‘De stad’ vormt
een derde centraal concept in dit essay. Darling past het concept
‘gastvrijheid’ toe op één specifieke plek, namelijk de stad. Het eerder
vermelde probleem van gastvrijheid, namelijk dat het zowel verwelkomen als
afwijzen impliceert, kan volgens Darling opgelost worden door de stad. De stad
wordt dan gezien als een centrale plek waar onderhandeld wordt over
burgerschap. Eveneens wordt de stad gezien als een belangrijke actor bij de
ontwikkeling van dit burgerschap. De stad kan optreden als een plek waar
alternatieve manieren (informal citizinship, insurgent citizinship and the
right of the city) bedacht kunnen worden om met migranten om te gaan. Ook
kunnen steden gezien worden als toevluchtsoorden waar mensen zonder officiële
documenten toegelaten worden. Hierdoor speelt de stad een rol bij
superdiversiteit. Steden kunnen uiteindelijk een belangrijke bijdrage leveren
aan het creëren van solidariteit binnen de samenleving. Deze solidariteit kan
volgens Darling verwezenlijkt worden als de stad inzet op presence. Dit
wil zeggen dat solidariteit gecreëerd kan worden door de stad zo in te richten
dat elk individu, onafhankelijk van status en positie, een stem krijgt in deze
stad. Elke persoon binnen de samenleving krijgt rechten toegekend op basis van
zijn of haar aanwezigheid in die stad. Het aanwezig zijn van mensen in steden
veroorzaakt interacties tussen personen met een verschillende identiteit,
status, afkomst etc. en deze interacties beïnvloeden en veranderen de stad. De
stad speelt dus zeker en vast een belangrijke rol in burgerschap en de
problematisering omtrent gastvrijheid.
|
Citaten
To be hospitable is to claim a particular space as one’s own, to assume that one has the right to both welcome a stranger and, conversely, to reject such a stranger. (p163) |
Building cities that do citizenship differently, that value presence and that oppose injustices, can be a crucial tool in challenging state policies on migrant rights, for it is in cities that these policies are enacted. (p168) |
Dit
citaat geeft de kern van het artikel weer, namelijk de problematisering van het
woord ‘hospitality’ (gastvrijheid). Darling problematiseert dit woord in
zijn essay omdat gastvrijheid een mogelijkheid van exclusiviteit met zich
meebrengt. Gastvrijheid impliceert dat een bepaalde ruimte of omgeving aan
iemand toebehoort, die anderen al dan niet in deze ruimte kan verwelkomen.
Hierdoor kan dit begrip als een politiek instrument worden gebruikt om
kosmopolitisme te suggereren, maar eigenlijk de personen die als ‘onwaardig’
worden beschouwd te kunnen uitsluiten. Dit citaat vat deze problematiek mooi
samen. Het volgende citaat is eigenlijk het streefdoel of de oplossing voor het
probleem omtrent gastvrijheid uit dit eerste citaat.
|
Bovenstaand
citaat is gekozen omdat het Darlings visie op een beknopte manier weerspiegelt.
Darling wil de term gastvrijheid vermijden omdat dit de eerder omschreven
exclusiviteit impliceert en wil daarom evolueren naar ‘presence’. De
aanwezigheid van migranten in een stad maakt dat ze er deel van uitmaken. Ze
zijn formeel misschien geen burger, maar ze gedragen zich wel zo en mogen
volgens Darling ook inspraak hebben in de toekomst van de stad. Steden moeten
meer streven naar kosmopolitiek en dienen de aanwezigheid van migranten te
waarderen. Door een verschuiving te maken van gastvrijheid naar aanwezigheid
bieden steden rechten aan aan elk individu.
|